हकू शाह

त्यांची स्वत:ची चित्रेदेखील आता अधिकाधिक स्पष्ट, एखादा विषय ठसठशीतपणे मांडणारी होऊ लागली. रंगसंगतीची बेन्द्रे-प्रणीत वैशिष्टय़े काही प्रमाणात कायम राहिली, पण पुढे एकरंगी चित्रेही हकुभाईंनी केली. गांधीजींच्या जीवनातील प्रसंगांची चित्रमालिकाच त्यांनी केली आहे, त्यातील गांधीजींना ओळखू येण्याजोगा चेहरा नाही. शैलीचा भाग म्हणून तो धूसर आहे. तरीही, हे गांधीजीच असे कुणीही म्हणावे, अशी ती चित्रे आहेत. गुजरातमधील ‘पिठोरा’ चित्र-परंपरेचा सखोल अभ्यास हकुभाईंनी केला होता. आधुनिक शैलीच्या दृश्यवैशिष्टय़ांसह, पिठोरा व अन्य लोक-शैलींतील साधा-स्पष्ट आशयही त्यांच्या चित्रांत दिसत असे. ‘गांधीवादी चित्रकार’, ‘लोककलांचे अभ्यासक’, ‘दृश्यकलेचे मानववंशशास्त्रीय तज्ज्ञ’ अशा विविध नात्यांनी ओळखले जातानाच, स्वत: चित्रे रंगविणे हकुभाईंनी थांबविले नाही. १९८९ साली ‘पद्मश्री’, १९९७ मध्ये दिल्लीच्या ‘आयफॅक्स’या चित्रकार-शिखरसंस्थेचा ‘कलारत्न’ पुरस्कार, तर १९९८ मध्ये ललित कला अकादमीचा ‘कला शिरोमणी’ हा सन्मान त्यांना मिळाला.

त्यांची राजकीय मते चित्रांमधून थेट प्रकटली नाहीत, परंतु १९९२-९३ मध्ये देशभर बाबरी मशीद उद्ध्वस्तीकरणाचे पडसाद उमटले असताना कबिराच्या संदेशावर आधारित चित्रे करण्याचे ठरविण्यासारख्या त्यांच्या कृतींतून त्यांचे गांधीवादी राजकारण दिसत राहिले होते.