निधनवार्ता कोनेरु रामकृष्ण राव यांच्याबद्दलच,  त्यांत ‘पद्मश्री’ वगैरे तपशील सारखेच; पण काही बातम्यांत ‘मानसशास्त्राचे गाढे अभ्यासक’ असा त्यांचा उल्लेख, तर अन्य बातम्यांत ‘तत्त्वज्ञानाचे अभ्यासक’ असा उल्लेख- मग ‘केआरआर’ म्हणून ओळखले जाणारे हे प्रा. डॉ. राव यांचा अभ्यासविषय नेमका कोणता?

‘दोन्हीच्या मधला!’ हे या प्रश्नाचे नेमके उत्तर. परामानसशास्त्राचा गांभीर्याने, विद्यापीठीय शिस्तीने अभ्यास करणाऱ्यांपैकी ते एक; त्यासाठी त्यांनी विविध संस्कृतींमधील मनोविषयक तत्त्वज्ञानाचे परिशीलन केले. सन १९५०-५५ दरम्यान, भारतीयतेचा शोध सर्वच अंगांनी घेतला जात असताना हा विषय  रामकृष्ण राव यांनी निवडला होता. बीए- तत्त्वज्ञान आणि एमए- मानसशास्त्र या  पदव्या त्यांनी जेथून मिळवल्या, त्या आंध्र विद्यापीठात शिकवण्याचे काम करीत असतानाच १९५८ मध्ये  फुलब्राइट शिष्यवृत्तीवर ते अमेरिकेस गेले. शिकागो विद्यापीठात रिचर्ड मॅक्यून, तर डय़ूक विद्यापीठात जे. बी. ऱ्हाइन यांच्या मार्गदर्शनाखाली  त्यांनी आपली संशोधन-दिशा अधिक पक्की केली. गांधीजींनी भारतीय मानसाची नस ओळखली ती कशी, याविषयी लिहिताना बहुतेकदा परिणामच (‘आवाहनाला हजारोंचा प्रतिसाद’ वगैरे) वर्णिले जातात; पण सैद्धान्तिक चर्चा होत नाही, हे न्यून राव यांच्या  ‘गांधी अ‍ॅण्ड प्रॅग्मॅटिझम’ (ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस, १९६८) या पुस्तकाने दूर केले! अर्थात, १९५७  सालच्या ‘सायकॉलॉजी ऑफ कॉग्निशन’ पासून राव पुस्तके लिहीत होतेच. सन २०२० मधील ‘डेस्टिनीज चाइल्ड’ आणि २०१७ मधील ‘गांधीज् धर्म’ यांसह एकंदर २० पुस्तके  आणि शोधपत्रिकांमधील ३०० निबंध त्यांच्या नावावर आहेत. आंध्र विद्यापीठाचे कुलगुरू म्हणून तसेच तत्कालीन (अखंड) आंध्र प्रदेश सरकारच्या उच्चशिक्षण सल्लागार मंडळावर, पुढे राज्य उच्चशिक्षण परिषदेचे प्रमुख म्हणून त्यांनी काम केले. पीएच.डी.खेरीज नागार्जुन विद्यापीठ, काकतीय विद्यापीठ यांच्या ‘डी.लिट’ उपाध्याही त्यांना मिळाल्या, तसेच २०११ मध्ये ‘पद्मश्री’चे ते मानकरी ठरले. अमेरिकेतील टेनेसी, कॅलिफोर्निया, नॉर्थ कॅरोलायना आदी विद्यापीठांत तसेच थायलंड ते जर्मनी अशा अनेक देशांत त्यांनी व्याख्याने दिली. १९८० मध्ये ‘गांधी इन्स्टिटय़ूट ऑफ टेक्नॉलॉजी अ‍ॅण्ड मॅनेजमेंट’ (गितम) ही अभिमत विद्यापीठ दर्जाची संस्था स्थापण्यात त्यांनी पुढाकार घेतला होता. या संस्थेचे ते अध्यक्षही होते. भारतीय उपयोजित मानसशास्त्र अभ्यास-संघटनेचे प्रमुखपद त्यांनी काही काळ भूषवले होते.

rss veteran Swayamsevak Ratnakar Bhagwat passed away at the age of 95
रा. स्व. संघाचे ज्येष्ठ स्वयंसेवक रत्नाकर भागवत यांचे निधन
Pompeii
Pompeii: २५०० वर्षांपूर्वी भारतीय लक्ष्मी इटलीमध्ये कशी पोहोचली?
foreign universities loksatta news
दूरदेशीच्या ज्ञानवाटा: देशोदेशीच्या प्रवेश परीक्षा
Scheduled Caste students scholarships,
अकोला : अनुसूचित जातीच्या विद्यार्थ्यांची शिष्यवृत्ती धोक्यात: महाविद्यालयांची टाळाटाळ अन्…
Mumbai police latest news in marathi
मुंबई पोलीस भरतीच्या लेखी परीक्षेत गैरप्रकार, आधीच दिली होती सूचना तरीही…
CET registration, students, Ticket facility, CET ,
सीईटी नोंदणीदरम्यान विद्यार्थ्यांच्या अडचणी सोडविण्यासाठी ‘तिकीट सुविधा’
Higher education , skill courses, guidelines UGC,
उच्च शिक्षणात आता कौशल्य अभ्यासक्रमांवर भर; ‘यूजीसी’कडून मार्गदर्शक सूचनांचा मसुदा प्रसिद्ध
स्वामी विवेकानंद यांनी पाश्चिमात्य देशांना हिंदू धर्माची ओळख कशी करून दिली? (फोटो सौजन्य इंडियन एक्स्प्रेस)
स्वामी विवेकानंद यांनी पाश्चिमात्य देशांना हिंदू तत्वज्ञानाची ओळख कशी करून दिली?
Story img Loader