बुद्धिबळ इतिहासातील सर्वात शक्तिशाली बुद्धिबळपटू आणखी किमान दोन वर्षे जगज्जेता राहणार हे बुधवारी रात्री लंडनमध्ये स्पष्ट झाले. नॉर्वेच्या मॅग्नस कार्लसनने जगज्जेतेपदाच्या लढतीत अमेरिकेच्या फॅबियानो करुआनावर मात केली आणि तिसऱ्यांदा जगज्जेतेपद राखले. २०१३ मध्ये भारताच्या विश्वनाथन आनंदला हरवल्यानंतर कार्लसन वयाच्या २२व्या वर्षी प्रथम जगज्जेता बनला. मग २०१४ मध्ये पुन्हा आनंदविरुद्ध आणि २०१६मध्ये रशियाच्या सर्गेई कार्याकिनविरुद्ध खेळून कार्लसनने जगज्जेतेपद राखले. या दोघांपेक्षाही करुआना हा कार्लसमोन अधिक तगडा प्रतिस्पर्धी होता. दोघांच्या एलो मानांकनात फार फरक नव्हता. बऱ्याच अवधीनंतर जागतिक क्रमवारीत पहिल्या-दुसऱ्या स्थानावर असलेल्या बुद्धिबळपटूंमध्ये जगज्जेतेपदाची लढत झाली. करुआनाने कडवी झुंज दिल्यामुळे निर्धारित १२ डावांमध्ये कार्लसनला विजय मिळवता आला नाही. यावरून त्याच्या तयारीविषयी शंका उपस्थित केल्या गेल्या. काही वेळा विशेषत: डावाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात (ओपनिंग) कार्लसनच्या खेळात तयारी आणि आत्मविश्वासाचा अभाव जाणवणारा होता. बाराव्या डावात वरचढ परिस्थिती असूनही कार्लसनने करुआनासमोर बरोबरीचा प्रस्ताव मांडला तेव्हा ही लढत पाहणारे बहुसंख्य आश्चर्यचकित झाले. पण कार्लसनला ही लढत टायब्रेकरमध्ये न्यायची होती. कारण जलद प्रकारात आपण करुआनापेक्षा सरस ठरू, याविषयी त्याला पक्की खात्री होती. पारंपरिक डावांमध्ये (क्लासिकल) कार्लसनशी तयारीमध्ये करुआना तोडीस तोड ठरला. पण जलद टायब्रेकरमध्ये कार्लसनने ३-० असे निर्विवाद वर्चस्व गाजवले.

या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा
Skip
या बातमीसह सर्व प्रीमियम कंटेंट वाचण्यासाठी साइन-इन करा

आत्मविश्वास ही कार्लसनची सर्वात जमेची बाजू. आनंदसारख्या कसलेल्या प्रतिस्पध्र्यासमोर त्याच्याच नगरीत म्हणजे चेन्नईत खेळताना कार्लसनला कोणतेही दडपण जाणवले नाही. पुन्हा एकदा त्याच्याशीच झालेल्या लढतीत आनंदने बऱ्यापैकी प्रतिकार केला, पण सरशी कार्लसनचीच झाली. तुलनेने कार्याकिन आणि आता करुआना या त्याच्या पिढीतल्या बुद्धिबळपटूंशी खेळताना कार्लसनला तितक्या सहजपणे वर्चस्व गाजवता आले नाही. पण २०१०पासून तो जागतिक क्रमवारीत अव्वल स्थानावर आहे. काही वर्षांपूर्वी पारंपरिक, जलद (रॅपिड) आणि अतिजलद (ब्लिट्झ) या तिन्ही प्रकारांमध्ये अव्वल स्थान आणि जगज्जेतेपद स्वतकडे राखण्याची अभूतपूर्व कामगिरी त्याने केली होती. त्याच्याइतके रेटिंग गॅरी कास्पारॉव किंवा बॉबी फिशर यांनाही मिळवता आलेले नाही. वयाच्या १८व्या वर्षी त्याने २८०० एलो मानांकनाचा पल्ला ओलांडला. वयाच्या १९व्या वर्षी तो अव्वल स्थानावर पोहोचला. अशी कामगिरी करणारा तो आजवरचा सर्वात युवा बुद्धिबळपटू ठरला.

आणखी वाचा

कार्लसनला पश्चिम युरोप, अमेरिका या बुद्धिबळ फारसे लोकप्रिय नसलेल्या देशांमध्येही मोठी प्रसिद्धी मिळते. शारीरिक फिटनेसवर त्याचा विशेष भर असतो. स्पर्धा सुरू असतानाही फुटबॉल, बास्केटबॉल असे खेळ तो सरावाचा भाग म्हणून खेळतो.  प्रचंड ऊर्जा आणि चिकाटी असल्याने याचा त्याच्या कामगिरीवर काही परिणाम झाला नाही. वरकरणी रुक्ष आणि बरोबरीसदृश परिस्थितीतही विजय खणून काढणारा असा त्याचा लौकिक आहे. नेत्रदीपक चाली वगैरेंच्या फंदात न पडता, कोणत्याही स्थितीत खेळत राहण्याच्या त्याच्या सवयीमुळे कार्लसन इतर जगज्जेत्यांपेक्षा वेगळा ठरतो. २८८२ असे आजवरचे सर्वोच्च मानांकन त्याने गाठून दाखवले आहे. बुद्धिबळातील त्याचे अढळपद आणखी काही वर्षे तरी कायम राहील, अशीच लक्षणे आहेत.

आत्मविश्वास ही कार्लसनची सर्वात जमेची बाजू. आनंदसारख्या कसलेल्या प्रतिस्पध्र्यासमोर त्याच्याच नगरीत म्हणजे चेन्नईत खेळताना कार्लसनला कोणतेही दडपण जाणवले नाही. पुन्हा एकदा त्याच्याशीच झालेल्या लढतीत आनंदने बऱ्यापैकी प्रतिकार केला, पण सरशी कार्लसनचीच झाली. तुलनेने कार्याकिन आणि आता करुआना या त्याच्या पिढीतल्या बुद्धिबळपटूंशी खेळताना कार्लसनला तितक्या सहजपणे वर्चस्व गाजवता आले नाही. पण २०१०पासून तो जागतिक क्रमवारीत अव्वल स्थानावर आहे. काही वर्षांपूर्वी पारंपरिक, जलद (रॅपिड) आणि अतिजलद (ब्लिट्झ) या तिन्ही प्रकारांमध्ये अव्वल स्थान आणि जगज्जेतेपद स्वतकडे राखण्याची अभूतपूर्व कामगिरी त्याने केली होती. त्याच्याइतके रेटिंग गॅरी कास्पारॉव किंवा बॉबी फिशर यांनाही मिळवता आलेले नाही. वयाच्या १८व्या वर्षी त्याने २८०० एलो मानांकनाचा पल्ला ओलांडला. वयाच्या १९व्या वर्षी तो अव्वल स्थानावर पोहोचला. अशी कामगिरी करणारा तो आजवरचा सर्वात युवा बुद्धिबळपटू ठरला.

आणखी वाचा

कार्लसनला पश्चिम युरोप, अमेरिका या बुद्धिबळ फारसे लोकप्रिय नसलेल्या देशांमध्येही मोठी प्रसिद्धी मिळते. शारीरिक फिटनेसवर त्याचा विशेष भर असतो. स्पर्धा सुरू असतानाही फुटबॉल, बास्केटबॉल असे खेळ तो सरावाचा भाग म्हणून खेळतो.  प्रचंड ऊर्जा आणि चिकाटी असल्याने याचा त्याच्या कामगिरीवर काही परिणाम झाला नाही. वरकरणी रुक्ष आणि बरोबरीसदृश परिस्थितीतही विजय खणून काढणारा असा त्याचा लौकिक आहे. नेत्रदीपक चाली वगैरेंच्या फंदात न पडता, कोणत्याही स्थितीत खेळत राहण्याच्या त्याच्या सवयीमुळे कार्लसन इतर जगज्जेत्यांपेक्षा वेगळा ठरतो. २८८२ असे आजवरचे सर्वोच्च मानांकन त्याने गाठून दाखवले आहे. बुद्धिबळातील त्याचे अढळपद आणखी काही वर्षे तरी कायम राहील, अशीच लक्षणे आहेत.