जगातील पहिला लिक्विड मिरर टेलिस्कोप उत्तराखंडच्या देवस्थळात उभारण्यात आला आहे. लिक्विड मिरर टेलिस्कोप आकाशाचे सर्वेक्षण करण्यास मदत करेल, ज्यामुळे अनेक आकाशगंगा आणि इतर खगोलीय स्त्रोतांचे निरीक्षण करणे शक्य होईल. भारताने उत्तराखंडमधील एका टेकडीवर एक प्रकारचा लिक्विड-मिरर टेलिस्कोप यशस्वीरित्या कार्यान्वित केला आहे. इंटरनॅशनल लिक्विड मिरर टेलिस्कोप (आयएलएमटी) हा देशातील पहिला लिक्विड मिरर टेलिस्कोप असून तो आशियातील सर्वात मोठा लिक्विड मिरर टेलिस्कोप आहे.
बेल्जियम आणि कॅनडाच्या सहकार्याने देवस्थळ, नैनिताल येथे बसवण्यात आलेल्या हाय-टेक दुर्बिणीतून निकाल मिळण्यास अजून वेळ आहे, पण जागतिक विक्रमामुळे ते चर्चेत आहे. ५० कोटी रुपये खर्चून तयार करण्यात आलेली ४ मीटरची लिक्विड मिरर टेलिस्कोप कार्यान्वित झाल्यानंतर आता खगोलशास्त्रीय संशोधनासाठी ही मोठी उपलब्धी मानली जात आहे कारण हे जगात प्रथमच घडले आहे. लिक्विड मिरर टेलिस्कोपच्या माध्यमातून खगोलशास्त्रीय तुकडे, लघुग्रह, सुपरनोव्हा आणि गुरुत्वाकर्षण भिंग इत्यादींची माहिती घेण्यात मोठी मदत होईल.
मेसेज सेंड झाल्यानंतरही करता येणार एडिट; जाणून घ्या WhatsApp चे नवे फीचर
जगात याआधीही लिक्विड मिरर टेलिस्कोपचा वापर करण्यात आला आहे, परंतु एआरआयईएसचे संचालक प्रोफेसर दीपंकर बॅनर्जी सांगतात की या दुर्बिणीचा वापर खगोलशास्त्रीय निरीक्षणासाठी जगात प्रथमच केला जात आहे. आर्यभट्ट खगोलशास्त्रीय संशोधन संस्थेचे प्रोफेसर बॅनर्जी यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ही दुर्बीण गेल्या आठवड्यात संस्थेत आली असून त्याच्या तांत्रिक मंजुरीसाठी कार्यवाही सुरू आहे. ही दुर्बीण कधी वापरात येईल, हे अद्याप कळू शकलेले नाही.
एरीजचे शास्त्रज्ञ दुर्बिणीच्या आगमनाने खूश आहेत, मात्र सध्या या दुर्बिणीच्या कामासाठी काही काळ प्रतीक्षा करावी लागणार आहे. बॅनर्जी यांच्या म्हणण्यानुसार, पावसाळ्यात तीन महिने वेधशाळा बंद ठेवली जाते. त्यामुळे ऑक्टोबरपासून हवामान सामान्य झाल्यावर खगोलीय घडामोडींची माहिती गोळा करण्यासाठी ही दुर्बीण उपयुक्त ठरणार आहे. बहुधा डिसेंबरपर्यंत त्याचे निकाल उपलब्ध होतील.
इलेक्ट्रॉनिक उत्पादनांच्या मागे CE लिहण्याचं कारण काय? जाणून घ्या
आर्यभट्ट रिसर्च इन्स्टिट्यूटच्या देवस्थळ वेधशाळा कॅम्पसमध्ये स्थापित केलेली ही दुर्बीण भारतातील खगोलशास्त्रज्ञांनी कॅनडा आणि बेल्जियममधील तज्ज्ञांच्या सहकार्याने विकसित केली आहे. समुद्रसपाटीपासून २४५० मीटर उंचीवर उभारलेल्या या दुर्बिणीतून अनेक आकाशगंगा पाहता येतील. बॅनर्जी म्हणाले की, या प्रकल्पामुळे विज्ञान आणि अभियांत्रिकी पार्श्वभूमी असलेल्या अनेक तरुणांना संशोधनाच्या नवीन संधी उपलब्ध होतील, अशी आशा आहे.
