अस्सं कस्सं? : संगणकाची कार्यप्रणाली

ऑपरेटिंग सिस्टमचं काम कसं चालतं
१) थोडक्यात सांगायचं झालं तर प्रोसेस मॅनेजमेंट, मेमेरी मॅनेजमेंट, डिव्हाइस मॅनेजमेंट, स्टोअरेज मॅनेजमेंट, अ‍ॅप्लिकेशन इंटरफेस आणि युजर इंटरफेस या ६ विभागांमध्ये ओएसचं कामकाज चालतं.
२) कम्प्युटरमधील इनपुट डिव्हाइसेस
म्हणजेच कीबोर्ड, माऊसद्वारे आलेली सूचना किंवा कमांड ओळखणं.
३) ती कमांड प्रोसस करण्यासाठी आदेश देणं. आणि प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर आऊटपूट डिव्हाइसेसच्या (मोनीटर, प्रिंटर) मदतीने माहिती दर्शवणं.
४) कम्प्युटरला जोडलेल्या सर्व साधनांवर नियंत्रण ठेवणं. त्यांच्याकडून योग्य प्रकारे काम करून घेणं. आणि ते करत असताना कम्प्युटरची टेम्पररी मेमरी (रॅम) आणि डिव्हाइस स्टोअरेज (रॅम) यांचं नियोजन करणं.
कम्प्युटरचा वापर करणाऱ्या व्यक्तीला ऑपरेटिंग सिस्टमबरोबर संवाद साधण्यासाठी एका माध्यमाची गरज असते. ते माध्यम म्हणजे युजर इंटरफेस.

आणखी वाचा

London–Calcutta bus service: लंडन ते कलकत्ता, सर्वाधिक लांबीचा बससेवा मार्ग; कुणी चालवली ही बससेवा? कुणासाठी?

Sushma Andhare : “माझी प्रिय भावजय” म्हणत सुषमा…

पुणे : एटीएममधून रोकड चोरणाऱ्या चोरट्याला पकडले; सुरक्षारक्षक, वाहतूक पोलिसांची तत्परता

पंतप्रधानांच्या दौऱ्यानिमित्त शहरात वाहतूक बदल; स. प. महाविद्यालय परिसरातील रस्ते वाहतुकीस बंद

नाशिक परिक्षेत्रात २५ दिवसांत ५० कोटींचा मुद्देमाल जप्त, १७ हजार गुन्हेगारांविरुध्द कारवाई

महाविकास आघाडीतील गोंधळ मंत्री सुरेश खाडे यांच्या पथ्थ्यावरच

पुणे: एटीएम फोडून रोकड चोरणारी हरयाणातील टोळी गजाआड, स्थानिक गुन्हे शाखा आणि शिरूर पोलिसांची कामगिरी

पोलीस ठाण्यात साप आणि पोलिसांची तारांबळ

युजर इंटरफेसचे दोन प्रकार आहेत
१) सीयूआय म्हणजे कॅरेक्टर युजर इंटरफेस – या इंटरफेसमध्ये कीबोर्डच्या मदतीने कमांड टाइप करावी लागते. यामध्ये कमांडचं स्वरूप हे सांकेतिक भाषेत असतं. समजा कमांड टाइप करण्यात काही चूक झाली तर कम्प्युटर त्या कमांडचं पालन करत नाही.
२) जीयूआय म्हणजे ग्राफिकल युजर इंटरफेस – काही ऑपरेटिंग सिस्टममध्ये कमांड्सचे अर्थ चटकन समजण्यासाठी चित्रं, चिन्हं किंवा अक्षरं स्क्रीनवर दिली जातात. त्या चित्रांवर किंवा चिन्हांवर
माऊसने क्लिक करून मग कमांड्सचं पालन होतं.

ओएसचे प्रकार
ऑपेरेटिंग सिस्टमचे प्रामुख्याने चार प्रकार असतात.
१) रिअल टाइम ऑपेरेटिंग सिस्टम (फळडर)
इनपुट डिव्हाइस म्हणजेच कीबोर्ड, माऊसमधून देण्यात येणाऱ्या कमांड्सना किंवा आज्ञांना लगेच प्रतिसाद देणाऱ्या ऑपेरेटिंग सिस्टिमला रिअल टाइम ऑपेरेटिंग सिस्टम (फळडर) म्हणतात. एचडीटीव्ही रिसीव्हर आणि डिस्प्लेसाठी ही ओएस प्रामुख्याने वापरली जाते.
२) सिंगल युजर सिंगल टास्क – या प्रकारच्या ऑपेरेटिंग सिस्टममध्ये एकच व्यक्ती एकाच प्रकारचे काम प्रभावीपणे करू शकते. मध्यंतरीच्या काळात आलेले पेजर्स किंवा पाम कम्प्युटर्सवर असणारी ओएस ही या प्रकारातली होती.
३) सिंगल युजर मल्टीटास्किंग – या ऑपेरेटिंग सिस्टममध्ये एक व्यक्ती एकाच वेळी अनेक कामं करू शकते. आपण डेस्कटॉप कम्प्युटर्सवर ज्या ऑपरेटिंग सिस्टम्स वापरतो त्या सगळ्या या प्रकारात मोडतात. उदाहरणार्थ, विंडोज ऑपेरेटिंग सिस्टममध्ये एकाच वेळी नोटपॅड किंवा वर्डपॅडमध्ये माहिती टाइप करत असताना आपण नेट सर्फ करू शकतो, गाणी ऐकू शकतो.
४) मल्टीयुजर – यामध्ये दोन किंवा अधिक व्यक्ती एकाच वेळी कम्प्युटरचा वापर करू शकतात.
सर्व युजर्सना समान रिसोर्सेस देण्याचं काम
मल्टीयुजर ओएस करत असते. बराच मोठा डेटा स्टोअर करणाऱ्या संस्थांमध्ये मेनफ्रेम कम्प्युटर्स असतात. ज्यात स्टॅटिस्टिक्स, सेन्सस सेव्ह केलेलं असतं. अशा कम्प्युटर्समध्ये मल्टियुजर ओएस वापरली जाते.
या सगळ्यासोबतच आणखी एक गोष्ट ओएसच्या बाबतीत महत्त्वाची आहे. विंडोज, मॅकिन्टॉशसारख्या ओएस या एक्झिक्युटेबल असतात. म्हणजे त्या ऑपरेटिंग सिस्टम्समध्ये इतर कुणाला काहीही बदल करता येत नाही. उलटपक्षी लिनक्स, उबंटुसारख्या ऑपरेटिंग सिस्टम्स या ओपन सोर्स असतात. त्यांच्या प्रोग्राम्समध्ये जाऊन बदल करता येऊ शकतात. या अशा कस्टमाइज्ड ओएस गॅजेट गीक्समध्ये लोकप्रिय असतात. कारण अशी अनेक सॉफ्टवेअर्स असतात जी विंडोज, मॅकिन्टॉशसारख्या ऑपरेटिंग सिस्टम्समध्ये काम करत नाहीत. मात्र ओएसमध्ये थोडेसे बदल
केले की तीच सॉफ्टवेअर्स नीट काम करतात. हा बदल करण्याचा पर्याय लिनक्स, उबंटूसारख्या सिस्टम्समध्ये आहे.
पुष्कर सामंत- pushkar.samant @gmail.com