वालधुनीचा उरलासुरला शुद्ध प्रवाहही धोक्यात!

ताहुली डोंगरातून वाहत अंबरनाथ, उल्हासनगर, कल्याण-डोंबिवली अशी मजलदरमजल करीत येणारी वालधुनी नदी ही नदी आहे, असे म्हटल्यावर अनेकांना आश्चर्य वाटेल. एके काळी परिसरातील मोठा जलस्रोत असलेली ही नदी तिच्या आसपासच्या शहरांतून वाहत येणाऱ्या औद्योगिक, रासायनिक, घरगुती सांडपाण्यामुळे पूर्णपणे प्रदूषित झाली आहे. या शहरांतील भूमाफियांनी नदीकिनारी आणि काही ठिकाणी नदीपात्रात केलेल्या अतिक्रमणांमुळे नदीचे पात्र रोडावत चालले आहे. त्यामुळे या नदीचा आता नाला बनला आहे. वालधुनीच्या शेवटच्या भागाकडे अशी परिस्थिती असताना आता या नदीच्या उगमाजवळ असलेल्या शुद्ध प्रवाहालाही धोका निर्माण झाला आहे. या नदीच्या सुरुवातीच्या भागालाही उद्योगांची मगरमिठी पडली आहे. त्यामुळे रेल्वेच्या ताब्यात असलेल्या काकोळे तलावाचे अस्तित्व धोक्यात आले आहे. विशेष म्हणजे चार दशलक्ष लिटर्स प्रतिदिन बारमाही पाणीपुरवठा करण्याची क्षमता असणाऱ्या या तलावावर दोन वर्षांपूर्वी रेल्वे प्रशासनाने बाटलीबंद पाण्याचा रेलनीर प्रकल्प कार्यान्वित केला आहे.
अंबरनाथ, उल्हासनगर आणि कल्याण शहरांमधून वाहणारे वालधुनीचे सर्व प्रवाह यापूर्वीच प्रदूषित झाले आहेत. आता अतिरिक्त अंबरनाथ औद्योगिक वसाहतीच्या विस्तारीकरणामुळे काकोळे तलावाचा मुख्य स्रोत असलेले वालधुनीचे पात्रही धोक्यात आले आहे. वालधुनीचा एक प्रवाह श्रीमलंग रांगेतील ताहुली डोंगरात उगम पावून बोहोणोली गावाजवळून वाहतो. याच प्रवाहावर ग्रेट इंडियन पेन्सुन्सुला कंपनीने धरण बांधल्याने काकोळे गावालगत विस्तीर्ण तलाव निर्माण झाला. अगदी नव्वदच्या दशकापर्यंत कल्याण रेल्वे स्थानक परिसरात या तलावातून पाणीपुरवठा होत होता. दोन वर्षांपूर्वी रेल्वेने या तलावाकाठी बाटलीबंद पाण्याचा रेलनीर प्रकल्प सुरू केला आहे. मात्र आता बोहोणोली गावालगतची ५० एकर जागा एमआयडीसीने एका कंपनीला दिली असून त्या जागेतच वालधुनीचा हा प्रवाह आहे. कंपनीने त्यांच्या जागेभोवती काँक्रीटची भिंत घातल्याने नदीच्या पूररेषेचे उघड उघड उल्लंघन झाले आहे. त्यामुळे काकोळे तलावाला येऊन मिळणारा वालधुनीचा प्रवाह अडविला जाईलच, शिवाय कंपनीच्या सांडपाण्यामुळे काकोळे तलावही प्रदूषित होण्याची भीती पर्यावरणप्रेमी व्यक्त करीत आहेत. त्यामुळे तलावाच्या अस्तित्वापुढे प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.

शहरी भागापुढील वाढते जलसंकट लक्षात घेता प्रति दिन चार दशलक्ष लिटर पाणीपुरवठा करण्याची क्षमता असलेल्या या धरणावरपाणी सोडणे परवडणारे नाही. संबंधित विभागांनी याची नोंद घेऊन नदी पात्रातील अतिक्रमण रोखावे.
– सुधाकर झोरे, पर्यावरणप्रेमी

वालधुनी नदीच्या पात्रातील अतिक्रमणाबाबत तक्रारी आल्यानंतर गेल्या आठवडय़ात वालधुनी परिसरात प्रत्यक्ष जाऊन पाहणी केली. जुने नकाशे आणि दस्तऐवज तपासून यासंदर्भात योग्य तो निर्णय घेतला जाईल.
– प्रशांत जोशी, तहसीलदार, अंबरनाथ

महामंडळाने नदीचे पात्र सुरक्षित राखण्याच्या बोलीवरच कंपनीला जागा दिली आहे. कंपनीनेही नदीच्या प्रवाहाची जागा सोडूनच कुंपण घातले आहे. त्यामुळे नदीपात्राला कोणताही धोका संभवणार नाही.
– हरिश्चंद्र पतंगे, उपअभियंता, एमआयडीसी, अंबरनाथ विभाग.

औद्योगिक विभागाने विस्तारीकरणाच्या नादात वालधुनीच्या पात्रात अतिक्रमण केल्याचे सकृद्दर्शनी स्पट दिसते. असे बांधकाम करण्यापूर्वी खरे तर केंद्रीय महसूल विभागाची परवानगी लागते.
– रा.वि. भुस्कुटे,निवृत्त तहसीलदार