इतिहासाच्या वास्तुखुणा : जुन्या कल्याणातील फडके वाडा

१७५ र्वष जुना असलेला अन् सामाजिक कार्याचा वसा घेतलेला जुन्या कल्याणमधील पारनाका परिसरातील वसंतराव फडके यांचा वाडा आजही ताठमानेने उभा आहे. वाडय़ाच्या दिंडी दरवाजातून आत प्रवेश करताच वाडय़ाचे पुढचे अंगण आपल्या नजरेस पडते. अंगणात उभे राहिले असता प्रथमदर्शनी वाडय़ाचे दोन भाग आपल्याला दिसतात. पहिला म्हणजे ओटी आणि दुसरा सोपा. विशेष म्हणजे फडके वाडा हा दुपाखी असून ओटी आणि सोपा या दोन्ही भागातून वाडय़ाच्या पहिल्या मजल्यावर जाण्याची सोय आहे. ओटी आणि सोपा या दोनही ठिकाणी पूर्वी व्यवहार होत असत. फरक इतकाच की, गोपनीय गोष्टी या सोप्याच्या भागात पार पडत असत. आज ओटीच्या जागेत वसंतराव फडके यांचे चार्टर्ड अकाऊंटन्सीचे कामकाज चालते.

आणखी वाचा

३,००० कामगार, ४१२ दरवाजे, १३२ खोल्या अन् बरंच काही; जाणून घ्या ट्रम्प यांच्या होणाऱ्या अधिकृत निवासस्थानाची वैशिष्ट्यं

लोकप्रिय मराठी अभिनेत्री दुसऱ्यांदा अडकली लग्नबंधनात; साधेपणाने पार…

बापरे! चालकाच्या चुकीमुळे घडला मोठा अनर्थ, ट्रेन सुरू करताच झाला रेल्वे कर्मचाऱ्याचा जागीच मृत्यू, नेमकं काय घडल? पाहा VIDEO

श्वानाला झोप अनावर झाल्यानं बसल्या जागी केलं असं काही… VIDEO पाहून पोट धरून हसाल

सापाने दंश केला तरी जगण्याची इच्छा सोडली नाही, रुग्णालयात सापाला घेऊन आला अन्…, VIDEO पाहून माणसाच्या हिमतीला कराल सलाम

हास्यतरंग :  मिठाई…

बुकरायण: अंतराळातला आत्मशोध

पाडवा साजरा करण्यासाठी लीलाने केली युक्ती; टायगरला बोलवताच एजेने…; ‘नवरी मिळे हिटलरला’ मालिकेचा प्रोमो प्रेक्षकांच्या भेटीला

सोप्याच्या बाजूला ‘बाळंतिणीची खोली’ आहे. सोप्यातून पुढे सरकल्यानंतर ‘माजघराचा’ परिसर लागतो. माजघरातून थोडे पुढे आल्यानंतर वाडय़ाच्या पहिल्या मजल्यावर जाण्यासाठीचा जिना आहे. पहिल्यांदा वाडय़ात वावरणाऱ्या व्यक्तीस हा वाडा जणू काही भूलभुलैयाच आहे की काय असे वाटेल. वाडय़ाच्या पहिल्या मजल्यावरील स्वयंपाकघराचे छत पूर्वी काव्‍‌र्ही (बांबूचे) होते. परंतु त्याची दुरुस्ती करणारे कारागीर मिळत नसल्याने ते काढावे लागले, असे वसंतराव फडके सांगतात. वाडय़ाच्या दुसऱ्या मजल्यावर माळ्याचा भाग आहे. परंतु तो वापरात नाही.

वाडय़ात एकूण ७ खोल्या आहेत. काही वर्षांपूर्वी रस्ता रुंदीकरणात वाडय़ाचा पुढचा भाग गेला. कल्याण आणि परिसरात पूर्वी भातशेती होती. त्यामुळेच कल्याणमधील वाडय़ांमध्ये भाताची कोठारे होती. फडके वाडय़ातही ८ भाताची कोठारे होती. काळानुरूप भाताची कोठारे गेली आणि त्यांचे रूपांतर खोल्यांमध्ये झाले. वसंतराव फडके यांचे राहते घर आणि घराला पूर्वी लागून असणारी चाळ हा सर्व परिसर ‘फडके वाडी’ म्हणून ओळखला जाई. या चाळीच्या ठिकाणी आज टोलेजंग इमारत उभी आहे.

१९४६ मध्ये भगवान प्रभाकर ओक यांच्याकडून गणेश कृष्णा फडके (वसंतराव फडके यांचे वडील) यांनी राहता वाडा विकत घेतला. संपूर्ण वाडा, चाळ, भाताची कोठारे आणि वाडय़ाच्या मागील भागात असणारा एक छोटा वाडा असे सर्व ४०,००० रुपये किमतीस खरेदी केले. वाडा संस्कृती म्हटली की, भाडेकरू ही संकल्पना त्यालाच जोडून येते. फडके वाडय़ात आजही दोन भाडेकरू वास्तव्यास आहेत. मात्र हे भाडेकरू मूळ वास्तूत राहात नाहीत. त्यापैकी दिघे कुटुंब वाडय़ाच्या मागच्या अंगणाच्या परिसरात तर पिंपळखरे हे वाडय़ाच्या मागे असणाऱ्या दुसऱ्या वाडय़ात राहतात. दिघे १९४० पासून तर पिंपळखरे त्याआधीपासून भाडेकरू म्हणून नांदत आहेत, असे फडके सांगतात.

फडके वाडय़ात आजमितीला वसंतराव फडके, शैलेश फडके (मुलगा), सुवर्णा फडके (सून), भार्गव फडके (नातू), केतकी फडके (नात) असे फडके कुटुंबीय सुखाने नांदत आहेत. व्यवसायाने चार्टर्ड अकाऊंटंट असणारे वसंतराव फडके आज वयाच्या ८५ वर्षीही आपले चार्टर्ड अकाऊंटन्सीचे कामकाज वाडय़ात समर्थपणे चालवीत आहेत.

थोरामोठय़ांची पायधूळ लागलेली वास्तू

गणेश कृष्णा फडके (वसंतराव फडके यांचे वडील) कल्याणमधील एक आदरणीय नेतृत्व होते. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचे ते विश्वासू अनुयायी होते. १९३७ च्या विधानसभा निवडणुकीत कल्याणचे आमदार म्हणून ते निवडून आले होते. अशा या घरमालकाच्या सामाजिक कार्यामुळे आणि कर्तृत्वामुळे निरनिराळ्या कारणांनी ज्या महनीय व्यक्तींनी या वास्तूला भेट दिली त्यांची नावे पाहिल्यास आश्चर्यचकीत व्हायला होते. स्वातंत्र्यवीर सावरकर, साहित्यसम्राट न.चिं.केळकर, जमनादास मेहता, विजय र्मचट, माधवराव हेगडे, वामनराव ओक, कृष्णराव धुळप, भिवंडीचे दादासाहेब दांडेकर, भाऊसाहेब धामणकर, नानासाहेब करंदीकर, ताराबाई वर्तक, गोविंदराव वर्तक, भाऊसाहेब वर्तक, खंडू रांगणेकर, विमलाताई रांगणेकर या आणि अशा कित्येक महनीय व्यक्तींच्या भेटी या वास्तूने पाहिल्या आहेत. वेगवेगळ्या गरजू व्यक्तींना आणि कुटुंबांना या घराने आश्रय दिला आहे. तात्याराव सावरकर कल्याणमध्ये व्याख्यानासाठी येत असत. तेव्हा ते कल्याणात फडकेंच्या घरी मुक्कामासाठी खास थांबत असत, असे वसंतराव फडके आवर्जून सांगतात.
समीर पाटणकर