उल्हास नदी मृत्यूच्या दारात!

नदी संवर्धन प्रकल्प कागदावरच; हरित लवादाची प्रदूषण रोखण्याची सूचना; सांडपाण्यामुळे पाण्याची शुद्धता धोक्यात
ठाणे जिल्ह्य़ातील शहरी विभागांचा मुख्य जलस्रोत असलेली उल्हास नदी सध्या काठावरील वाढत्या शहरीकरणांमुळे प्रदूषणाच्या विळख्यात सापडली आहे. कर्जत ते बदलापूर परिसरातील वाढते नागरीकरण आता थेट नदीच्या मुळावर आले असून ते वेळीच रोखले नाही, तर तिचीही वालधुनी होण्यास वेळ लागणार नाही, असा इशारा पर्यावरणप्रेमींनी दिला आहे. केंद्रीय पर्यावरण विभाग तसेच हरित लवादानेही या वस्तुस्थितीला दुजोरा देत तातडीने प्रदूषण रोखण्याची सूचना केली आहे.
मुंबई महानगर प्रदेशातील वेगाने विस्तारणाऱ्या ठाण्यातील महानगरांची भविष्यकालीन पाण्याची गरज भागविण्यासाठी प्रस्तावित करण्यात आलेले पोशिर, काळू आणि शाई हे तिन्ही प्रकल्प मार्गी लागू न शकल्याने सध्या उल्हास नदी आणि बारवी या तिच्या उपनदीवरील एमआयडीसीचे धरण हे दोनच पर्याय उरले आहेत. मात्र शहरातील औद्योगिक आणि घरगुती सांडपाणी कोणत्याही प्रक्रियेविना थेट नदीत सोडले जात असल्याने उल्हास नदीच्या पाण्याची शुद्धता धोक्यात आली आहे. अनेक ठिकाणी मानवी वस्त्यांनी नदीची पूररेषा ओलांडली आहे. नदी पात्राच्या दोन्ही दिशेला ३० मीटपर्यंत कोणतेही बांधकाम करता येत नाही. मात्र उल्हास नदीच्या पात्रात अनेक ठिकाणी या नियमांचे उल्लंघन झालेले दिसून येते. उल्हास नदीतील हे प्रदूषण रोखण्यासाठी दोन वर्षांपूर्वी राज्य नदी संवर्धन योजनेत तिचा समावेश करण्यात आला. बदलापूर हद्दीतून वाहणाऱ्या उल्हास नदीच्या प्रवाहाचे संवर्धन आणि सुशोभीकरण करण्यासाठी विकास आराखडाही तयार करण्यात आला. मात्र प्रारंभीच्या बैठकांनंतर हा प्रकल्प लालफीतशाहीत अडकला. सध्या बदलापूर शहरात खरवई, वडवली आणि बॅरेज रोड अशा तीन ठिकाणी शहरातील औद्योगिक आणि घरगुती सांडपाणी फारशी प्रक्रिया न होता थेट नदीत सोडले जात असल्याचे सकृतदर्शनी दिसून येत आहे. बदलापूरप्रमाणेच त्यापुढील वांगणी, नेरळ, भिवपुरी, कर्जत या परिसरातही मोठय़ा प्रमाणात नागरीकरण सुरू असून त्याचाही ताण उल्हास नदीच्या प्रवाहावर येत आहे.