डेंग्यू अब्जावधी रुपयांचा आजार!

खाद्या विषयाची गहनता किंवा तीव्रता ही त्या विषयावरील सरकारी आकडेवारीवरून दिसून येते. पण त्या विषयावरील सरकारी आकडेवारी कितीही अभ्यासपूर्ण असली तरी ती विश्वासार्ह असतेच असे नाही. आता डेंग्यू या महाभयानक आजाराचेच पाहा ना.. भारतात डेंग्यूबद्दल केलेले संशोधन आणि आकडेवारी या आजाराचे ‘बहुपदरी संकट’ अधोरेखित करण्यासाठी पुरेसे नाही..
आकडय़ांचा खेळ
वृत्तपत्रांमध्ये अनेकदा डेंग्यू या विकाराचे रुग्ण आणि त्यामुळे होणारे मृत्यू यांची आकडेवारी दिलेली असते, मात्र अनेकदा ती फसवी असते किंवा पुरेशी नसते. दिल्लीसारख्या शहरात तर अनेक जणांना या विकाराचा प्रादुर्भाव झालेला असतो, मात्र सरकारी आकडेवारी मात्र चुकीचे आकडे दाखवते. १२० कोटी लोकसंख्या असलेल्या या देशात केवळ २० हजार ५०० जणांनाच डेंग्यूची लागण झालेली आहे, असे सरकारी आकडेवारी दाखवते. मात्र ही पोकळ आकडेवारी डेंग्यूचे महाभयंकर संकट अधोरेखित करीत नाही. ‘सर्वसामान्यांचे दु:ख’ झालेला हा विकार दुर्लक्ष करण्याजोगा नाही आहे. या विकाराविषयी परिपक्व सार्वजनिक चर्चा केल्यास मानवी जीवनासाठी हा विकार किती संकटधारी आणि आर्थिक ओझे टाकणारा आहे हे जाणवते. त्यामुळे या आजाराबाबतची खरी आकडेवारी तयार करण्याची गरज आहे. अमेरिकेतील ब्रॉन्डिज विद्यापीठातील डोनाल्ड शेफर्ड या संशोधकाच्या नेतृत्वाखाली भारत व अमेरिकेतील संशोधकांनी डेंग्यू विकाराची अभ्यासपूर्ण आकडेवारी तयार केली. ७ ऑक्टोबर रोजी प्रकाशित झालेल्या या आकडेवारीमुळे सरकारी आकडेवारीतील फोलपणा दिसून येतो. दरवर्षी ५८ लाख भारतीयांना डेंग्यूंची लागण झाल्याचे ही आकडेवारी सांगते. सरकारी आकडेवारीपेक्षा ही संख्या २८२ पट अधिक आहे. जगातील अन्य देशांपेक्षा भारतात या आजाराने ‘महाभयानक’ स्वरूप धारण केले आहे, हेच या आकडेवारीतून दिसून येते. या आकडेवारीच्या विश्वासार्हतेवर शंका उपस्थित करत प्रा. शेफर्ड सांगतात, की ही आकडेवारी किती अभ्यासपूर्ण आहे याचे ठोस पुरावे आमच्याकडे आहेत. ठोस कार्यप्रणालीवर आधारित ही आकडेवारी भारत किंवा अन्य देशांच्या सरकारी आकडेवारीचा फोलपणा दाखवून देते. ‘‘डेंग्यूच्या प्रादुर्भावासंबंधी आकडेवारी तयार करणाऱ्या आमच्या संशोधकांनी महाराष्ट्रासह भारतातील १८ राज्यांमधील डेंग्यू विकारग्रस्त रुग्णांचा अभ्यास केला. या राज्यांमधील सरकारी आणि खासगी रुग्णालयांमध्ये जाऊन डेंग्यूचा प्रादुर्भाव आणि या विकाराचे बहुपदरी संकट आणि त्यामुळे होणारे मृत्यू यांचे अभ्यासपूर्ण संशोधन केले आणि त्यासंबंधीचा अहवाल तयार केला,’’ असे प्रा. शेफर्ड यांनी सांगितले. सरकारी आकडेवारी आणि या रुग्णालयांमधील वैद्यकीय नोंदींद्वारे तयार केलेली आकडेवारी यामध्ये खूपच फरक दिसतो. या संशोधकांची आकडेवारी डेंग्यूचे भारतातील ‘महासंकट’ अधोरेखित करते. वाढते नागरीकरण आणि स्वच्छतेबाबत उदसिनता आदी कारणांमुळे भारतात या विकाराचा प्रादुर्भाव मोठय़ा प्रमाणात होत आहे.