रेमिंग्टन ही अमेरिकेतील सर्वात जुनी आणि मोठी बंदूक कंपनी म्हणूनच परिचित आहे. १८१६ साली स्थापना झाल्यापासून आजतागायत ती अव्याहतपणे अमेरिकेच्या प्रत्येक संघर्षांत दर्जेदार, अचूक आणि खात्रीशीर शस्त्रे पुरवत आली आहे. अमेरिकी राष्ट्रीय आणि समाजजीवनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर रेमिंग्टनने आपली छाप पाडली आहे. त्यामुळेच अमेरिकी ‘डीएनए’शी समरस झालेली बंदूक कंपनी म्हणून रेमिंग्टनची ख्याती आहे.
एलिफालेट रेमिंग्टन यांचे वडील अमेरिकेच्या न्यूयॉर्क राज्यात लोहारकाम करत. पुढे रेमिंग्टन कुटुंब न्यूयॉर्क राज्यातील इलियन गावात वास्तव्यास गेले. आजही रेमिंग्टन बंदुकांचे उत्पादन तेथूनच होते. वयाच्या २३ व्या वर्षी, म्हणजे १८१६ साली एलिफालेट यांना बंदूक हवी होती. मात्र बाजारातून तयार बंदूक विकत घेण्यापेक्षा आपणच स्वत:ची बंदूक तयार करावी असे त्यांना वाटले. मग त्यांनी स्वत: घरच्या भात्यात गन बॅरल घडवून त्याच्या आधाराने संपूर्ण बंदूक तयार केली. ती इतकी चांगली तयार झाली की आसपासच्या अनेक जणांनी त्यांच्याकडे बंदूक तयार करून देण्याची मागणी नोंदवली. सुरुवातीला केवळ गन बॅरल बनवण्यातच रेमिंग्टन यांचा हातखंडा होता. अमेरिकेतील प्रसिद्ध केंटकी रायफल्सच्या बॅरल रेमिंग्टनने तयार केलेल्या असत. पण तेवढय़ावर समाधान न मानता त्यांनी लवकरच संपूर्ण बंदूक तयार करण्यास सुरुवात केली. त्यातूनच रेमिंग्टन यांच्या कंपनीचा जन्म झाला.
रेमिंग्टन यांनी १८४० च्या आसपास सिनसिनाटी येथील जॉन ग्रिफिथ्स यांच्याकडून मिसिसिपी रायफलच्या उत्पादनाचे हक्क आणि कंपनीची यंत्रसामग्री विकत घेतली. मिसिसिपी रायफल्सनी रेमिंग्टनची ख्याती आणखी वाढवली. दरम्यान, रेमिंग्टनच्या म्युलियर रायफल्स काही फार चालल्या नाहीत.
सुरुवातीपासून रेमिंग्टनने केवळ स्वत:च्या बंदुका विकसित करण्यापेक्षा विविध ठिकाणच्या कुशल कारागीर, तंत्रज्ञांना आपल्या छताखाली आणून त्यांच्या कलागुणांना वाव दिला. अन्य तंत्रज्ञांनी विकसित केलेली मॉडेलही आपल्या कंपनीत उत्पादित करू दिली. हा खुलेपणा रेमिंग्टनच्या वाढीस पूरक ठरला आणि तो अमेरिकेच्या राष्ट्रीय विचारधारेशी जुळणारा आहे.
रेमिंग्टनमधील अशाच एका तंत्रज्ञाने विकसित केलेली चालताना वापरावयाच्या काठीतील बंदूक (वॉकिंग केन गन) १८५० ते १८७० च्या दशकात बरीच लोकप्रिय होती. अमेरिकेतील फिलाडेल्फिया येथील बंदूक निर्माते हेन्री डेरिंजर यांनी १८३०च्या दशकात लहान, सुटसुटीत आणि एक किंवा दोन गोळ्या झाडू शकणारी पिस्तुले बनवली. तशा पिस्तुलांचे उत्पादन अनेक कंपन्यांनी सुरू केले. या सगळ्या पिस्तुलांना समूहवाचक म्हणून डेरिंजर हे नाव मिळाले. रेमिंग्टननेही अशी डेरिंजर पिस्तुले बनवली आणि ती लोकप्रियही झाली.
रेमिंग्टनने १८६७ साली रोलिंग ब्लॉक रायफल बाजारात आणली. ही ब्रिच-लोडिंग गन होती आणि त्यात गोळी भरल्यानंतर ब्रिच बंद करण्यासाठी धातूचा रोलिंग ब्लॉक म्हणजे फिरता वक्राकार भाग असे. त्यामागे हॅमर असे. ही यंत्रणा प्रभावी ठरली होती. त्यामुळे रोलिंग ब्लॉक बंदुका शिकारी तसेच अन्य वर्तुळांमध्येही लोकप्रिय झाल्या.
सचिन दिवाण : sachin.diwan@ expressindia.com
