३२६. नित्याची अनित्य-स्थिती!

यथासांग रे कर्म तेंही घडेना।

आणखी वाचा

हलर्गजीपणामुळे रुग्णाचा मृत्यू; डॉक्टर विरोधात सदोष मनुष्यवधाचा गुन्हा दाखल

Jalgaon Train Accident : कर्नाटक एक्स्प्रेसच्या चालकाने भोंगा वाजवला…

जात पडताळणीची ४० हजार प्रकरणे प्रलंबित, केवळ चारच जणांकडे ३६ जिल्ह्यांचा कार्यभार

Maha Kumbh Mela 2025: : महाकुंभ मेळ्यात हृदविकाराच्या झटक्याने ११ जणांचा मृत्यू? खोटी माहिती पसरवणाऱ्या तरूणाविरूद्ध गुन्हा दाखल

Mahakumbh 2025: बापरे! महाकुंभला जाताना रेल्वे स्टेशनवर चेंगराचेंगरी, कोण रुळावर पडलं तर कोण चेंगरलं; थरारक VIDEO समोर

रामचरणच्या ‘गेम चेंजर’ सिनेमाची आकडेवारी खोटी? प्रसिद्ध दिग्दर्शकाने उपस्थित केली शंका, पोस्ट करत म्हणाले…

चंद्रपूर : जिल्हा बँक नोकर भरती; खासगी बाऊन्सर लावून मुलाखती अन्‌‌ शंभर कोटींचा…

मोठी बातमी: ‘एमपीएससी’कडून तब्बल ३३ पदांच्या चाळणी परीक्षेसाठी…

घडे कर्म तें पुण्य गांठीं पडेना।

दया पाहतां सर्वभूतीं असेना।

फुकाचें मुखीं नाम तेंही वसेना।। १००।।

प्रचलित अर्थ : जीवाच्या हातून या कलियुगात शास्त्रानुसार यथासांग कर्म होत नाही. धर्मकृत्य किंवा पुण्यकर्म हातून घडलंच तरी त्यातून काही तरी साधावं, ही सुप्त इच्छा असल्यानं अशा सकाम कर्मानं पुण्यही लाभत नाही. भूतमात्रांविषयी दया वसत नाही की मुखात भगवंताचं सहजपणे येऊ  शकणारं नामही वसत नाही.

आता मननार्थाकडे वळू. जन्मापासून माणूस कर्माशिवाय राहत नाही.  आता तो कर्म माणूस कसं करतो, कोणत्या भावनेनं करतो यावर ते कर्म त्याच्यासाठी मोक्षकारक होईल की बंधन वाढवणारं होईल, हे ठरतं. वाटय़ाला आलेलं कर्तव्यकर्म माणूस जर कर्तव्यभावनेनं निर्लेपपणे करील, तर त्यात तो गुंतणार आणि अडकणार नाही; पण कर्तव्याची हद्द ओलांडून माणूस जर मोहग्रस्त होऊन आसक्ती भावानं कर्म करील तर त्यात तो गुंतला जाईल आणि यथावकाश मानसिकदृष्टय़ा भरडलाही जाईल. तो पुण्याचं म्हणून जे कर्म करील त्यातून, ‘लोकांनी मला चांगलं म्हणावं,’ इतपत सकाम भावना जरी प्रसवली, तरी ते कर्मच त्याला लोकेषणेत गुंतवून टाकील. अध्यात्माच्या वाटेवर आल्यावर तर लोकेषणेचा धोका फार मोठा असतो. मी जप करतो, मी कित्येक पारायणं करतो, मी सद्गुरूंची खरी सेवा करतो, हा भाव मनात रुतू लागतो. आता ‘मी’पणा गेल्याशिवाय सद्गुरूंची खरी सेवा होऊच शकत नाही. मग ‘माझ्याइतकी त्यांची सेवा दुसरा कोणी करीत नाही,’ हा सुप्त भाव ‘मी’पणाच्या डबक्यात खोल रुतवणाराच नाही का? सद्गुरूंची सेवा केल्याशिवाय मी अन्नाचा कणही ग्रहण करत नाही, असं एक साधक म्हणाले. वरकरणी भाव चांगला आहे, पण त्यात ‘मी सेवा करतो,’ हा सुप्त भाव नाही का? धोक्याचे निसरडे रस्ते असे पटकन लक्षात येत नाहीत. अशा निसरडय़ा रस्त्यांनी सात्विक अहंकार कधी उत्पन्न होईल आणि तो आपला कधी पूर्ण ताबा घेईल, हे सांगता येत नाही. तेव्हा ना आपल्याकडून यथासांग म्हणजे विधीवत कर्म घडतं, ना यथायोग्य सेवा घडते. पुण्याचं म्हणून जे कर्म करू जातो त्यानं सात्विक अहंकार वाढतो आणि तेच पुण्यकर्म बाधकच ठरतं. मग समर्थ म्हणतात, “दया पाहतां सर्वभूतीं असेना।” सर्व भूतमात्रांविषयी आपल्यात दयाभाव वसत नाही. आता ही ‘दया’ म्हणजे काय हो? तर दुसरम्य़ाच्या हिताची कळकळ हीच खरी दया आहे. दुसरम्य़ाच्या मनाजोगतं वागणं म्हणजे दया नाही. सर्दी झालेल्या मुलानं थंड पदार्थासाठी हट्ट केला तर तो हट्ट पुरवणं ही दया नव्हे! ज्यानं भक्तांचं अहित होईल ते घडू देणारम्य़ा भगवंताला दयावान म्हणता येणार नाही!