शहरबात: धूळ प्रदूषणाने वसईची घुसमट …

वसईचा परिसर हा सागरी, नागरी आणि डोंगरी अशा भागात विस्तारला गेला आहे. त्यामुळे येथील प्रत्येक परिसराची विशिष्ट अशी ओळख निर्माण झाली आहे.पश्चिमेच्या भाग विस्तीर्ण अशा समुद्र किनार पट्टीने बहरलेला तर पूर्वेचा भाग हिरव्यागार डोंगर रांगांनी बहरलेला आहे.मात्र मागील काही वर्षांपासून वसईच्या परिसराचा झपाट्याने विकास होत गेला.  तर काही ठिकाणी जबरदस्तीने विकास घडवून आणला.या विकासाच्या नावाखाली मात्र चारही बाजूने वसईच्या पर्यावरणाची मात्र हानीच झाल्याचे चित्र वारंवार दिसून येत आहे. एका समस्येतून सुटका होत नाही तर दुसरी समस्या तयार अशीच काहीशी परिस्थिती शहराची झाली आहे. त्यातच आता आणखीन एक समस्या वेगाने पुढे उभी राहत आहे ती म्हणजेच सिमेंट कारखान्यातील प्रदूषणाची, मुंबई उपनगर शहराच्या शहराच्या वेशीवर असलेल्या वसईत विविध ठिकाणच्या भागात रेडीमिक्स सिमेंट काँक्रीट (आरएमसी) कारखाने उभे राहू लागले आहेत. मात्र प्रकल्प उभे करताना प्रदूषणाचे नियंत्रण संदर्भात कोणतेच नियम पाळले जात नसल्याने या सिमेंट कारखान्यातून बाहेर पडणाऱ्या प्रदूषणाचे प्रमाण वाढू लागले.मुंबई, ठाणे, पालघर, वसई विरार, मिराभाईंदर अशा भागात इमारतींची बांधकामे वेगाने सुरू आहेत. याशिवाय काही ठिकाणी विविध प्रकारचे विकास प्रकल्प सुरू आहेत. त्यामुळे रेडिमिक्स सिमेंट काँक्रिटिकरणाची मागणी वाढू लागली आहे. या वाढत्या मागणीमुळे आता प्रकल्पांची संख्या ही वाढत आहे.

यापूर्वी केवळ एक ते दोन प्रकल्प शहरात होते. आता त्याच प्रकल्पांची संख्या चाळीसहून अधिक झाली आहे.यातील बहुतांश प्रकल्प हे अगदी रहदारी असलेल्या मुंबई अहमदाबाद राष्ट्रीय महामार्गाला, नागरिक वस्ती असलेल्या परिसराला लागून आहेत. या प्रकल्पातून बाहेर पडणाऱ्या धुळीच्या भुकटीने प्रकल्प असलेल्या आजूबाजूच्या परिसराची अक्षरशः धूळधाण केली आहे. प्रकल्प उभारणी करताना प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने नागरिक वस्ती पासून लांब प्रकल्प असणे, मुख्य रस्त्यापासून  पाचशे मीटरची मर्यादा, प्रकल्पाच्या चोहोबाजूंनी आच्छादन अशी मार्गदर्शक तत्वे लागू केली आहेत. मात्र बहुतांश भागात या मार्गदर्शक तत्त्वांचा विसर पडला असल्याने आता प्रकल्पाचे विपरीत परिणाम दिसू लागले आहे. केवळ प्रकल्पामुळेच नाही तर त्याच्या नियमबाह्य पद्धतीने केल्या जाणाऱ्या वाहतुकीमुळे प्रदूषण वाढीस लागत आहे. काही ठिकाणी दिवस रात्र असे प्रकल्प सुरू असतात. त्यामुळे नागरिकांच्या निवांत झोपेची ही पूर्णतः वाट लागते. या सीमेंटच्या धुळीमुळे नागरी आरोग्यावर ही मोठा परिणाम जाणवत आहे. या भागातून प्रवास करताना नागरिकांना श्वास घेण्यास ही अडचणी येत आहेत. यातून श्वसन विकाराचा धोका निर्माण होण्याची शक्यता आहे.अशा प्रदूषणकारी प्रकल्पांवर कारवाई करण्याकडे महापालिका, प्रदूषण नियंत्रण मंडळ अशा शासकीय यंत्रणा पुढाकार घेत नसल्यानेच प्रदूषण करणाऱ्यांची मुजोरी अधिकच वाढली आहे.या प्रदूषणाचा परिणाम केवळ मानवी आरोग्यावरच नाही तर येथील निसर्ग सौंदर्यावर ही झाला आहे. या प्रकल्पातून सतत उडणाऱ्या धुळीने येथील निसर्गरम्य परिसराची धूळधाण होऊ लागली आहे.अनेक झाडांवर हे धूलिकण बसून हिरवी झाडे ही सीमेंट धुळीने राखाडी झाली आहेत.

भात शेतीच्या क्षेत्राचे ही अवस्था बिकट बनू लागली लागली आहे. सिमेंटचे धुळीकण जमिनीवर साचून त्याचा मूळ कसं नष्ट होऊ लागला आहे. तर दुसरीकडे विविध फळझाडे ही धुळीच्या प्रादुर्भावामुळे नष्ट होऊ लागली आहेत. या वाढत्या धुळीने फळ देणाऱ्या झाडांना आता मोहोर येणं ही बंद झाले आहे. अनेकदा सर्वसामान्य नागरिक याबाबत तक्रारी करीत असतात. तक्रारीनंतर केवळ नोटिसा बजावल्या जातात. त्यालाही ही हे प्रदूषणकर्ते केराची टोपली दाखवतात.

मध्यंतरी पालिकेने वसईतील काही प्रकल्पांवर प्रदूषण निर्माण करीत असल्याने गुन्हे ही दाखल केले होते. त्यांनतर प्रदूषण नियंत्रणात येईल असे वाटले होते. मात्र आता त्याउलटच परिस्थिती शहरात निर्माण झाली आहे.  कारवाई केवळ दिखाऊ पणाची असल्याने सिमेंट काँक्रिटी प्रकल्प व त्यांची वाहतूक दरम्यान प्रदूषण होण्याचे प्रमाण कायम राहिले आहे. याशिवाय शासकीय यंत्रणा ही जबाबदारी आमची नाही त्या विभागाची आहे असे सांगूनही कारवाईसाठी टाळाटाळ करतात. अशा भूमिकेमुळे प्रदूषण नियंत्रणात येईल का ? असा प्रश्न ही उपस्थित केला जात आहे. सिमेंट काँक्रिटचे वाढते प्रकल्प आता शहरासाठी डोकेदुखी ठरू लागले आहेत. या प्रदूषण नियंत्रणासाठी ठोस उपाययोजना करण्याची गरज निर्माण झाली आहे. यावर वेळीच उपाययोजना केल्या नाहीत तर सिमेंटच्या धुळीकणांच्या राखेमुळे हरित वसईच्या निसर्ग सौंदर्य व येथील पर्यावरणाची राख होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.

अन्य प्रकल्पांच्या धूळप्रदूषणावर नियंत्रण हवे

वसई विरार शहरात विविध ठिकाणी सुरू असलेली बांधकामे व सार्वजनिक प्रकल्प यामुळेही प्रदूषण वाढत आहे.महामार्ग काँक्रिटीकरण, नायगाव जूचंद्र उड्डाणपूल, रस्त्यांची खोदकामामुळे झालेली दुरवस्था अशा विविध प्रकारच्या कामामुळे धूळ प्रदूषण निर्माण होत आहे. याचा मोठा फटका हा नागरिकांना बसू लागला आहे.  सतत उडणाऱ्या धुळीने नागरिकांना या भागातून प्रवास करणे ही कठीण झाले आहे. हे प्रदूषण कमी करण्यासाठी संबंधित ठेकेदार व शासकीय यंत्रणा  कोणतेच प्रयत्न करीत नाहीत. या वाढत्या प्रदूषणामुळे हवेची गुणवत्ता ढासळून त्याचा नागरी आरोग्यावर परिणाम होत आहे. यासाठी प्रशासनाने अशा प्रकल्पांमुळे होणाऱ्या प्रदूषणावर लक्ष देऊन उपाययोजना करण्याची गरज आहे.