घरांच्या मागणीचा आलेख चढाच!

• मुंबईत १ लाख ८९ हजार सदनिकांची मागणी अपेक्षित
• भारतातील प्रमुख शहरांमध्ये आगामी पाच वर्षांत दोन कोटी दहा लाख घरांची मागणी
• भारतातील एकूण मागणीपकी १८ टक्के मागणी ८ प्रमुख शहरांमधून
• शहरांमधील एकूण मागणीपकी ५९ टक्के मागणी मध्यम किमतीच्या सदनिकांना
• २०१२ ते १६ या कालावधीत एनसीआर येथे सर्वाधिक सदनिकांची बांधणी

पुणे हे भारतातील एक महत्त्वाचे द्वितीय श्रेणीतील शहर आहे. उच्च आणि अभिरुचिसंपन्न जीवनशैली आणि नामांकित (ब्रँडेड) गृहसंकुलांची मागणी पुण्यात वाढते आहे. स्वाभाविकच येथील घरांचे क्षेत्रफळ, घरातील सुखसुविधांचे तपशील आणि त्यांच्या किमती या चढय़ा आहेत. मुंबईतील उच्चभ्रू आणि प्रसिद्ध अशा व्यक्तींना पुण्यात घर घेण्यात अलीकडे स्वारस्य निर्माण झाले आहे. मुंबईतील शांत किंवा नयनमनोहारी म्हणता याव्यात अशा ठिकाणी असलेल्या जागांचे चढे भाव आणि तुलनेने पुण्यात असलेली स्वस्ताई, हे यामागील मुख्य कारण आहे. याचप्रमाणे २०१२ ते २०१६ या कालावधीत महागडय़ा गृहसंकुलांना असलेल्या मागणीचा आकडा ४३ हजापर्यंत जाऊन ठेपणार आहे. त्यामुळे सध्याचा पुरवठय़ाचा वेग लक्षात घेता येथेही सदनिकांची सुमारे ३५ टक्क्य़ांनी कमतरता जाणवेल, असा अंदाज आहे.
एनसीआर (नॅशनल कॅपिटल रिजन) अर्थात दिल्ली आणि आसपासचा प्रदेश
२०१२ ते २०१६ या कालावधीत एनसीआर हा घरांची सर्वाधिक मागणी असलेला प्रदेश ठरणार आहे. या कालावधीत ३ लाख ८१ हजार सदनिकांची बांधणी होणे अपेक्षित आहे. विशेष म्हणजे, मध्यम उत्पन्न असलेल्या वर्गाच्या मागण्या पूर्ण करू शकेल असा गृहनिर्मितीचा वेग या भागांत सध्या आहे. नॉयडा आणि बृहत् नॉयडा परिसरात मध्यम किमतीच्या घरांना जास्त मागणी आहे. उद्योग, माहिती तंत्रज्ञान, सेवा क्षेत्र तसेच शासकीय नोकऱ्या आणि या सर्वामुळे या भागाला मिळणारे वाढते आर्थिक तसेच राजकीय महत्त्व यामुळे ही मागणी चढी राहणार आहे. सुशासन आणि पायाभूत सुविधांचा चांगला दर्जा यामुळे येथे येऊ पाहणाऱ्यांच्या संख्येत दरवर्षी वाढच होते आहे. या भागांत सुमारे १ लाख १४ हजार ३६० महागडय़ा किमतीची घरे बांधली जाणे अपेक्षित आहे किंवा तेवढी मागणी आहे. सध्या सुरू असलेले आणि नियोजित प्रकल्प लक्षात घेता पुरवठा ३० टक्क्य़ांनी कमी पडणार आहे. गुरगांवसारख्या सुखवस्तू भागांत प्रतिचौरस फुटांचा दर ३० हजार असून अन्यत्र तो १४ हजारांच्या आसपास घुटमळतो आहे.
कोलकाता
मागणी-पुरवठा समीकरणाला योग्य तो न्याय मिळू शकणारे कोलकाता
हे सध्या भारतात बांधकामाच्या क्षेत्रात अग्रेसर असणाऱ्या ८ प्रमुख शहरांपैकी
बहुधा एकमेव शहर आहे. येथे आगामी पाच वर्षांत मध्यम किमतीची आणि
महागडी अशी मिळून एकूण ७७ हजार घरे बांधली जाणे अपेक्षित आहे.
उपरोक्त पाच वर्षांचा विचार करता कोलकाता हे असे एकमेव शहर आहे की,
जेथे मध्यम स्वरूपाच्या किमती असलेल्या सदनिकांच्या मागणीपेक्षा पुरवठा
जास्त आहे.
सेवा तसेच अन्य क्षेत्रांतील अनिश्चित वाढ आणि त्यामुळे रोजगारासाठी देशभरातील लोकांना आकर्षित करण्याच्या क्षमतांवर येणाऱ्या मर्यादा यामुळे कोलकाता येथे स्थलांतरितांचे फारसे लोंढे नाहीत. त्यामुळेच कोलकाता येथील बांधकाम व्यावसायिकांनी तसेच विकासकांनी आपल्या प्रकल्पांची पुनर्माडणी करणे आवश्यक आहे.
अहमदाबाद
येथेही घरांना वाढती मागणी आहे. आगामी पाच वर्षांत १ लाख ७३ हजार ३९४ सदनिका विकल्या जातील असा अंदाज असून, त्यापैकी ८० टक्के सदनिका मध्यम किमतींच्या असतील. औद्योगिक तसेच वस्तुनिर्मितीच्या क्षेत्राला मिळणारी चालना आणि त्यातून होऊ शकणारे स्थलांतर यामुळे येथे गृहनिर्मिती व्यवसाय तेजीत असेल, हे निश्चित. अहमदाबाद येथे अन्य राज्यांतून होणाऱ्या स्थलांतराबरोबरच गुजरातच्याच अन्य भागांतून स्थलांतर झालेले पाहावयास मिळते. गुजरात सरकारची गुंतवणूकप्रेमी भूमिका, पायाभूत सुविधांचा सरकारकडून केला गेलेला नियोजित विकास यामुळे येथे गुंतवणूकदार मोठय़ा प्रमाणात आकर्षित झाल्यास नवल ते काय? स्वाभाविकच येथे सदनिकांची मागणी वाढत आहे. मात्र प्रस्तावित आकडेवारीनुसार येथे मध्यम किमतीच्या ३१ टक्के सदनिकांचा आणि महागडय़ा अशा २२ टक्के सदनिकांचा तुटवडा असेल असा अंदाज आहे.
बेंगळुरू
आगामी पाच वर्षांत बांधकाम व्यवसायाला सर्वाधिक चालना देणारे शहर म्हणून या शहराकडे पाहावयास हरकत नाही. सर्व प्रकारची मिळून या शहरात १ लाख ९१ हजार ७०८ सदनिकांची मागणी अपेक्षित आहे. पैकी ७५ टक्केमागणी मध्यम किमती असलेल्या सदनिकांना आहे. सध्या सुरू असणारे प्रकल्प आणि प्रस्तावित बांधकाम प्रकल्प लक्षात घेता जास्त किमतीच्या घरांचा पुरवठा मागणीच्या तुलनेत केवळ २३ टक्केच असेल. येथेही आलिशान, आरामदायी आणि सुखवस्तू घरांची संकल्पना जोर पकडताना आपल्याला दिसते आहे, हे नक्की.
चेन्नई
दक्षिण भारताचा विचार करता चेन्नईत गृहप्रकल्पांना चांगलीच मागणी आहे. मुंबई, पुणे यांसारख्या नेहमीच बांधकाम प्रकल्पांची चलती असलेल्या शहरांपेक्षाही येथे मागणी वाढण्याची शक्यता आहे. या शहराची औद्योगिक, सेवा आणि वस्तुनिर्मितीच्या क्षेत्रांतील वाढ पाहता, येथे घरांची मागणी वाढतच राहणार असून, आगामी पाच वर्षांत २ लाख ५७ हजार घरांना मागणी असेल, असा अंदाज आहे. बंदरांचे शहर हा आपला लौकिक आणि शैक्षणिक महत्त्व कायम राखण्यात चेन्नईने यश मिळवले आहे. आगामी पाच वर्षांचे अंदाज लक्षात घेता एकूण मागणीपैकी ९० टक्के मागणी मध्यम किमतीच्या सदनिकांना असेल असा अंदाज आहे.
हैदराबाद
येत्या पाच वर्षांत हैदराबादमध्ये १ लाख ९९ हजार ५७५ सदनिकांना मागणी असेल, असा अंदाज आहे. यापैकी मध्यम स्वरूपाच्या एकूण ७५ टक्के सदनिका असतील. माहिती-तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रातील आणि अर्थातच सेवा क्षेत्रातील वृद्धी हे हैदराबादमधील स्थलांतरितांच्या वाढत्या संख्येचे कारण आहे. शिवाय येथील खाद्यसंस्कृतीचेही लोकांना आकर्षण आहेच. म्हणूनच राजकीयदृष्टय़ा थोडे अशांत असले तरीही हे शहर अनेकांना आकर्षून घेत आले आहे.
हैदराबादमधील गृहनिर्मिती क्षेत्रात जाणवणारे वैशिष्टय़ म्हणजे येथे अधिक किमतीच्या घरांना असलेली चढी मागणी. येथेही मध्यम किमतीच्या घरांच्या मागणीच्या तुलनेत ५० टक्के, तर अधिक किमतीच्या सदनिकांच्या मागणीच्या तुलनेत ७० टक्के जागांचा तुडवडा असेल, असा अंदाज आहे. शासकीय धोरणांमधील पारदर्शकता कदाचित ही तफावत कमी करण्यास साहाय्यकारी ठरेल.
वाढती लोकसंख्या, शहराकडे येणारा वाढता लोंढा यांमुळे शहरांमधील घरांची मागणी वाढत आहे, हे जरी खरे असले तरीही या वाढत्या घरांसाठी लागणारा पाणीपुरवठा व अन्य सोयीसुविधा पुरविणे या शहरांना शक्य आहे का? यावरही विचार होणे गरजेचे आहे.