नामदेव ढसाळ यांनी वेळोवेळी लिहिलेल्या ‘चळवळीच्या भल्याबुऱ्या आठवणीं’चे संकलन ६ डिसेंबर २०१३ रोजी ‘दलित पँथर प्रकाशन’तर्फे अनौपचारिकरीत्या प्रकाशित झाले. लोकांपर्यंत फारसे न पोहोचलेल्या त्या पुस्तकातील हे निवडक दोन उतारे, ढसाळ इतिहासाकडे कसे पाहत होते याची साक्ष देणारे..
वैदिक कायद्याने, संस्कृतीने इथे माणसातले माणूसपणच मारले होते. वर्णव्यवस्था, जातिव्यवस्था मूठभर वर्णश्रेष्ठांच्या हितासाठी निर्माण करून खालच्या बहुजन समाजाला त्यातही शूद्र-अतिशूद्र समजायला पाच हजार वष्रे म्हणजे या देशाच्या प्राचीन इतिहासापासून तो एकोणिसाव्या-विसाव्या शतकापर्यंत म्हणजे ब्रिटिश राजवट येईपर्यंत चिरडण्यात आले होते.
पुनरुत्थानाची प्रबोधनाची चळवळ उभी राहिली. फुले, आगरकर, रानडेंपासून तो आंबेडकरांपर्यंत एक प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्षरीत्या प्रबोधनाची चळवळ द्विगुणित करण्याची कर्तव्यता फळास आली. िहदुस्थानी स्वातंत्र्याच्या लढय़ाच्या समांतर-अस्पृश्यांचा मुक्तीची चळवळ उभी राहिली. या चळवळीने अस्पृश्यांना, मुक्ती कोनप्रथेचा मार्ग नुसता दाखविला नाही. त्या मार्गातून ध्येयपूर्तीसाठी प्रबोधनाचे सन्य, लष्कर कूच करू लागले. फुले, आंबेडकर, शाहू महाराज एक दिग्गज कृतिशील सामाजिक सुधारकांचा देदीप्यमान काळ सुरू झाला. ज्यांच्या समाज सुधारण्याच्या कल्पना रोमँटिकपणापासून अलिप्त होत्या आणि ज्यांनी सामाजिक सुधारणांसोबत र्सवकष बदल या चळवळीच्या माध्यमातून आपल्यासाठी, आपल्या आयुष्याचे योगदान दिले ते त्या योगदानाचे उत्तरदायित्व त्याची जबाबदारी आपसूक माझ्यासारख्या नुकत्याच अस्पृश्यतेचा शाप भोगणाऱ्या सज्ञान झालेल्या माणसाच्या खांद्यावर इतरांप्रमाणे येऊन पडली.
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा
