भारतीय सिनेसंगीताने नॉस्टॅल्जिक आणि प्रेमहळव्या मनांची मोठी फौज आरंभापासून तयार केली. म्हणजे ध्वनिमुद्रणाच्या प्राथमिक अवस्थेतल्या के. एल. सेहगल यांच्या ‘जब दिल ही तुट गयाँ’ने लक्षावधी तरुणांना एकतर्फी प्रेमभंगाचे आपले रडगाणे गाण्याची संधी कित्येक दशके दिली. ‘दिल ऐसा किसीने मेरा तोडा’ हे किशोरकुमार यांचे गीत आपल्या चुकीचे खापर कुणा दुसऱ्यावर फोडण्याचे सर्वात मोठे उदाहरण. पण भारतीय ब्लॉकबस्टर अथवा सुपरडय़ुपर हिट सिनेमांची कथानके कित्येक दशके प्रेमउत्साह, प्रेमगैरसमज, प्रेमदु:स्वास आणि प्रेमसामोपचार या एकामागोमाग येणाऱ्या घटकांनी परिपूर्ण होत असल्याने त्यानुरूप त्यातील गाणी बनत होती. सुरुवातीला नायिकेच्या पाठीमागे भिरभिरत चंद्र-ताऱ्यांची मालकी असल्याचा थाट मिरविणारा नायक काही काळानंतर आपल्या एकटेपणाला कुरवाळत गाण्यातून साऱ्या दु:खास नायिकेला जबाबदार धरताना दिसतो. या दु:खदर्शनात अलीकडे अमित त्रिवेदीने तयार केलेले ‘मुझे छोड दो मेरे हाल पे’ हे लुटेरा सिनेमातील गीत फार जमले आहे. म्हणजे त्रिवेदीच्या सुरुवातीच्या गाण्यांपासून परिचय असणाऱ्यांना त्याची वाद्यावळ, कोरस आणि चालीची दिशा लक्षात येतील. पण या गाण्याचे वैशिष्टय़ म्हणजे या एकलपणाच्या गीतामध्ये कुणावर खापर न फोडता स्वत:च्या चुकांची कबुली अधिक आहे. देव डीमधील ‘जिंदा है इक हलचलसी’ किंवा ‘उडान’ सिनेमातील शीर्षकगीतास ऐकले, तर लक्षात येईल की, अमित त्रिवेदीच्या गाण्यात एकलपणाच्या विविधांगी स्वरछटा असल्याचे छुपे वैशिष्टय़ आहे. ‘इमोसनल अत्याचार’ ते ‘फस गया’ आणि ‘ओ परदेसी’पासून ते ‘धाक धूक’ (इंग्लिश-विंग्लिशमधील हे गाणे सिनेमात लक्षात आले नसल्यास तातडीने अनुभवा).
हजारपेक्षा जास्त प्रीमियम लेखांचा आस्वाद घ्या ई-पेपर अर्काइव्हचा पूर्ण अॅक्सेस कार्यक्रमांमध्ये निवडक सदस्यांना सहभागी होण्याची संधी ई-पेपर डाउनलोड करण्याची सुविधा