उत्तराखंडमधील प्रलयंकारी पुरात चारधाम यात्रेनिमित्त आलेले हजारो पर्यटक आणि स्थानिक रहिवाशांबरोबरच तेथील पाळीव प्राण्यांचेही जीवन धोक्यात असल्याची जाणीव होऊन त्यांच्या मदतीसाठी ठाण्यातील प्राणीमित्र धावून गेले आहेत. जोशीमठ परिसरात अलकनंदा नदीवरील पूल वाहून गेल्याने या परिसरात पर्यटकांना घेऊन जाणारे हजारो खेचर आणि त्यांचे मालक अडकून पडले असून सध्या त्यांना ट्रॉलीद्वारे अन्न तसेच औषध पुरवठा करण्यात या प्राणीमित्रांनी पुढाकार घेतला आहे. सार्वजनिक बांधकाम खात्याच्या वतीने सध्या अलकनंदा नदीवर पूल बांधण्याचे काम युद्धपातळीवर सुरू असून ते काम पूर्ण होऊन पलीकडे अडकलेले सर्व खेचर सुखरूप आपापल्या घरी परतल्याशिवाय तिथून हटणार नाही, असा निर्धार प्राणीमित्र आदिती नायर यांनी ‘लोकसत्ता’शी बोलताना व्यक्त केला. ठाणेकर प्राणीमित्रांच्या या प्रयत्नांमुळे उत्तराखंडमधील पर्यटन व्यवसायाचा कणा असलेल्या हजारो खेचरांना आणि त्यांच्या मालकांना जीवदान मिळाले आहे.
गेल्या महिन्यात १७ जून रोजी उत्तराखंडमध्ये अतिवृष्टीमुळे उडालेल्या हाहाकाराच्या बातम्या येऊ लागल्यानंतर ठाण्यातील ‘पाल’ (पेट ओनर्स अ‍ॅण्ड अ‍ॅनिमल लव्हर्स) संघटनेच्या सभासदांनी तेथील पाळीव प्राण्यांच्या शुश्रूषेसाठी जाण्याचा निर्णय घेतला. कारण तोपर्यंत केवळ माणसांचे जीव वाचविण्यालाच प्राधान्य दिले जात होते. निसर्गाच्या या रौद्र रूपात किती प्राणी मृत्युमुखी पडले याची कुणी मोजदादही केली नाही. पुनर्वसनाच्या अजेंडय़ावरही मुक्या प्राण्यांना फारसे स्थान नव्हते. तेव्हा तातडीने परिचितांकडून मिळालेल्या देणग्यांतून अकरा बॅगा औषधे खरेदी करून २४ जून रोजी आदिती नायर, डॉ. हेमंत थंडागे आणि इतर सहा सहकारी उत्तराखंडमध्ये पोचले. तेव्हा त्यांना अलकनंदा नदीच्या पलीकडे सुमारे दोन हजार खेचर आणि त्यांचे मालक अडकून पडल्याचे समजले. स्थानिक प्रशासन तसेच लष्कराच्या मदतीने त्यांनी तिथेच आरोग्य शिबीर भरवून जखमी प्राण्यांची शुश्रूषा सुरू केली.
ट्रॉलीद्वारे अन्न, औषध पुरवठा
या पहिल्या खेपेत तब्बल दहा दिवस या प्राणीमित्रांनी ट्रम्ॉलीद्वारे नदीपलीकडे जाऊन तेथील प्राण्यांची देखभाल केली. तेव्हा खेचरांना औषधांपेक्षा अन्नाची अधिक आवश्यकता असल्याचे त्यांच्या लक्षात आले. कारण उपासमारीमुळे एकेक खेचर मरू लागले होते. त्यामुळे त्यांनी तातडीने ‘हिमालयन हॉर्स’ कंपनीशी संपर्क साधला. कंपनीने त्यांना अडीच लाख रुपयांचे खाद्य देणगी म्हणून दिले. स्थानिक प्रशासनाने तातडीने एक पूल बांधला, मात्र पुराच्या धारेत तो टिकला नाही. त्यामुळे पुन्हा पूल बांधण्याचे काम सुरू आहे. त्यामुळे तूर्त अडकून पडलेले खेचर आणि त्यांच्या मालकांना अन्न आणि औषध पुरविण्यासाठी ट्रॉली हा एकच उपाय आहे.
खेचर हीच संपत्ती
या दुर्गम भागात पर्यटकांची ने-आण करण्यासाठी खेचर उपयोगी ठरते. स्थानिक रहिवाशांकडे किमान तीन ते चार खेचर असतात. ते त्यांना दरमहा ३० ते ३५ हजार उत्पन्न मिळवून देतात. त्यामुळेच उपजीविकेचे साधन असलेले खेचर सोडून ट्रॉलीमधून सुखरूप परत येण्यास त्यांचे मालकही तयार नाहीत. ठाण्यातील या प्राणीमित्रांमुळे या परिसरातील हेमकुंड साहेब मार्ग, पुलना आणि घांगारिया आदी गावांतील सुमारे दीड हजार खेचर आणि त्यांच्या मालकांना जीवदान मिळाले आहे.
