परवा घोसाळी विकत घ्यायला गेले होते. घरच्या बागेतील वेलीला अगदी कमी म्हणजे नेमकी तीनच घोसाळी होती. एक भलंमोठं बियांसाठी राखलं होतं. भाजीवाल्याकडची घोसाळी वरखाली करून बघितली. त्यांचा तो निस्तेज, फिकुटलेला रंग, त्यावरचे काळसर डाग पाहून खूप वाईट वाटलं, किती दिवस आधी तोडली असतील? आपल्यापर्यंत यायला किती दिवस लागले असतील? मन नकळत याचे हिशेब मांडू लागलं. बागेतली दोन घोसाळी त्यांच्यापुढे अगदी दिमाखदार, तुकतुकीत दिसत होती.हलका तजेलदार हिरवा रंग, मऊ लुसलुशीत साल, कोवळ्या बिया. याउलट विकतची घोसाळी काहीशी जरड, निबर सालीची होती.
जर own grown food असेल तर हा इतका फरक सहज लक्षात येतो. मग शुद्ध, सकस खाण्यासाठी हवी ती किंमत मोजणारे आपण, शुद्ध सकस पिकवण्यासाठी प्रयत्नशील का असू नये? यात जागेची आणि वेळेची कमतरता ही आपली मुख्य समस्या आहे हे अगदी मान्य, पण मार्ग शोधण्याचा प्रयत्न केला की तो मिळतोच. निसर्गप्रेमी अभ्यासक सरस्वती कुवळेकर यांची छोट्याशा बाल्कनीत असलेली बाग बघितली की याचा प्रत्यय येईल. किती काय काय त्या लावत असतात. छोट्या कुंडीत, अगदी छोट्या डब्यात, खिडकीत त्यांनी लावलेले वेल, कंद, तऱ्हेतऱ्हेची फुलझाडं पाहणं हा निव्वळ आनंद आहे.ए कदा बंगलोरला निघाले होते. सहाजिकच बोटॅनिकल गार्डनला भेट ठरलेली होतीच, त्याआधी ताईंना फोन केला, वेगवेगळ्या बियांणांबद्दल, अनवट झाडांबद्दल त्यांनी इतकी सुरेख माहिती दिली, ती लिहून घेता घेता दोन पानं भरली. त्यांच्या बोलण्यातून जाणवणारं त्याचं वानसप्रेम थक्क करून सोडत होतं.
ठरवलं तर आपणही असे प्रयोग करू शकतो. आपल्या घराला बाल्कनी किंवा ऊन येणारी खिडकी नसेल तर सोसायटीतला एखादा दुर्लक्षित उन्हाचा कोपरा शोधता येईल. रीतसर परवानगी घेऊन गच्चीवर थोडी जागा राखता येईल. अगदीच नाही तर चारदोन कुंड्या ठेवता येतील एवढी जागा नक्कीच मिळवता येईल.
आजकाल बाहेरच्या देशांप्रमाणे आपल्याकडेही community farming चे प्रयोग होऊ लागलेत. यात जमिनीच्या एका छोट्या तुकड्यावर किंवा शेतात सगळे मिळून लागवडीचा आनंद घेतात. प्रत्येक कुटुंबासाठी स्वतंत्र कोपरा. ज्याने त्याने आपली शेती करायची. या छोट्याशा कोपऱ्यात आपली आवडती भाजी लावायची. सुटीच्या दिवशी आपल्या या बागेत काम करण्याचा आनंद मिळवायचा. एकमेकांच्या साथीने रोपांची काळजी घ्यायची.
पण ही सोय जर आपल्या आसपास नसेल तर एक गोष्ट करता येईल. आपल्या इमारतीमधील काही जागा राखून ठेवता येईल. यात प्रत्येक कुटुंबाचा एक कोपरा असेल. तिथे ज्याने त्याने आपला भाजीपाला लावायचा, आपले स्वतंत्र प्रयोग करायचे. यात बागेच्या सामानासाठी होणारा खर्च वाटून घेता येईल. बियांची आणि तयार भाजीची देवाणघेवाण होईल. आपल्या सोसायटीतचं हे प्रयोग करणार असल्याने प्रवासाचा वेळ वाचेल. रोजच्या रोज रोपांकडे लक्ष पुरवता येईल. हा एक वेगळा विचार करून बघायला काय हरकत आहे.
सभोवताली पडणाऱ्या झाडांचा पालापाचोळा, घरातील ओला कचरा यांचा वापर करून खत आणि मातीचा प्रश्न सुटेल. फेसबुकवर अनेक समूह आहेत. त्यांच्याकडून चांगल्या देशी बिया मिळवता येतील… कारली, दोडकी, शिराळी, घेवडा, अळू, रताळू अशा सोप्या भाज्या सुरुवातीला लावायच्या. ज्याने उत्साह वाढेल, काम करायला हुरूप येईल.
जोडीला किटकांच्या वावराला पूरक अशी फुलझाडं लावली की परागीभवन सहज साधेल. सुरुवातीला फार नाही, पण आपल्या कुटुंबाची थोडीफार सोय होईल, मिळणारा आनंद मात्र खूप असेल. भाज्या वाढवताना आपलं निरीक्षण वाढेल. किटकांच्या, सूक्ष्म जीवांच्या, पाखरांच्या छोट्या छोट्या कृतींची जाणीव होईल. निर्मळ आनंद मिळेल. नुसत्या कल्पनेनेच किती हुरूप येतोय नाही, मग प्रत्यक्ष कृती किती आनंद देईल, नाही का?
mythreye.kjkelkar@gmail.com
